BEDİÜZAMAN SAİD NURSİ

BEDİÜZZAMAN SAİD-İ NURANI 20. yy’la yaşamıyla, mücadelesiyle, ilmiyle ve imanıyla damgasını vuran Bediüzzaman Said-i Kurdî 1876 yılında Bitlis’in Hizan Kasabası’na bağlı Nurs Köyü’nde dünyaya gelir. Köyüne atfen Said-i Nursi olarak da anılır. Ümmetin ve insanlığın büyük bir imtihandan geçtiği bir dönemde yaşamıştır. Yaşadığı döneme şahitlik eden ve İslami kimliğini en üst düzeyde temsil etmeye çalışan Büyük İslam Alimi Bediüzzaman Said-i Kurdî zorlu geçecek olan dünya hayatına daha küçük yaştan itibaren hazırlanmaya başlamış, yaşama ve mücadeleye atılmıştır. İlk eğitimini ağabeyinden alır. Beş yıl süren eğitimi boyunca Tağ, Pirmis medreseleri gibi bazı medreselerde kısa süreli eğitim alır. Haksızlıklara tahammül edememesi, mertliği ve cesareti onu bu medreselerde uzun süre tutamıyordu. Bir keresinde Hizan’daki medresede ilim öğrenirken dört talebenin birleşerek kendilerine musallat olmaları üzerine şeyhin huzuruna çıkıp şöyle der : “Şeyh efendi bunlara söyleyiniz benimle dövüştüklerinde dördü birden olmasınlar, ikişer ikişer gelsinler.” Bu sözleri şeyh efendinin çok hoşuna gider ve ona iltifaten: “Sen benim talebemsin. Kimse sana karışamaz” der. Hizan’da bir süre kaldıktan sonra ağabeyi Mele Abdullah ile Nurşin Köyü’ne giderler. Köyde iken şöyle bir rüya görür: “Kıyamet kopmuş, kainat yeniden dirilmiş Said bu sırada Resulallah (as)’ı nasıl ziyaret edeceğini düşünür. Sırat köprüsünün başında beklemek aklına gelir. Orda beklerken bütün peygamberleri teker teker ziyaret eder. Resulallah (sav)’i de ziyaret eder ve uyanır.” Bu rüya üzerine ilim tahsiline kaldığı yerden devam etme kararı alır. Bediüzzaman önemli ve kapsamlı eğitimini Doğubeyazıt’ta kaldığı dönemde alır. Burada gündüzleri Şeyh Muhammed Celali’den ders alırken, geceleri ünlü Kürt Alim ve Edibi Ahmed-i Xani’nin (Rahmetullahi Aleyh) gündüz bile havf ile girilen Kubbe-i Saadetine kapanırdı. Gece de orda kalırdı. Buna binaen halk arasında Said-i Kurdî için Ahmed-i Xani hazretlerinin feyzine mahzar olmuştur deniliyordu. Burada üç aylık eğitimini bitirip icazet alır. Halk arasında Said-i meşhur diye anılmaya başlar. Üstat bir süre sonra Van’dan Siirt’e gider. Buradan Bitlis’e geçer. Bitlis’te Şeyh Emin Efendi’yle görüşür. Daha sonra Şirvan’a gider. Oradan Siirt’e dönüp bir müddet kaldıktan sonra Tillo’ya geçer. Bir süre ilim ve ibadetle meşgul olur. Bir gece Şeyh Abdülkadir-i Geylani’yi rüyasında görür. Üstada hitaben: “Mele Said! Miran aşireti reisi Mustafa paşa’ya gidiniz ve onu hidayete davet ediniz. Ona yaptığı zulümden vazgeçmesini, namaz kılmasını maruf’u emretmesini öğütleyiniz. Aksi takdirde öldürünüz.” Said-i Meşhur bu rüyayı görür görmez Miran Aşireti’ne gider ve Mustafa Paşa’nın çadırına girer. Mustafa Paşa Bediüzzaman’a niçin geldiğini sorunca Bediüzzaman: “Seni hidayete getirmeye geldim. Ya zulmü terk edip namaz kılacaksın yada seni öldüreceğim.” Der. Paşa hiddetlenerek dışarı çıkar. Bir müddet sonra döner ve tekrar niçin geldiğini sorar. Said-i Meşhur: “Sana söyledim ya onun için geldim” der. Mustafa Paşa çadırın direğinde bulunan Said-i Meşhur’un kılıcını işaret ederek: “Bu pis kılıçla mı” der. Said-i Meşhur cevaben: “Kılıç kesmez, el keser” der. Bunun üzerine Mustafa Paşa Cizre’de birçok alim olduğunu, bunları mağlup ederse kendisine bir mavzer vereceğini ve sözünden dışarı çıkmayacağını söyler. Said-i Meşhur kabul eder. Yapılan münazaradan Bediüzzaman galip çıkar. Mustafa Paşa da onun sözünden çıkmaz olur. Cizre’de bir müddet kaldıktan sonra 1884’te Mardin’e gider. Ünlü İslam Alimi Said-i Kurdî’nin ilk siyasi hayatı Mardin’de bir Osmanlı zabıtına tokat atmasıyla başlar. Bu tarihten itibaren 1921 yılına, yani Anadolu’ya sürgün edilene kadar hayatını Osmanlı’nın istibdat yönetimine ve yerli işbirlikçilerine karşı aktif mücadeleyle geçirir. Bölgedeki zalim Hamidiye Alaylarının reislerine karşı Abdülhamit’ten Kürt ulusal haklarını isteme çabaları ve bölgedeki şeyhlik kurumunu sahih İslami anlayışa oturtma temelindeki çabaları hep bu bağlamda değerlendirilmiştir. Said-i Kurdî Mardin’deki olay üzerine elleri bağlı, asker gözetiminde Bitlis’e sürgün edilir. Bitlis’te iken o dönemin valisinin diğer memurlarla içki masası kurduğunu duyar. Ve içki meclisini basarak ölümü pahasına münkeri def etmeye çalışır. Bitlis’te bir çok ünlü alim bulunmasına rağmen Van’da tanınmış alimlerden pek kimse yoktu. Bu münasebetle Vanlı Hasan Paşa’nın daveti üzerine 1893’te Van’a gider. Van’da on beş sene zarfında bir taraftan ders okutur, diğer taraftan aşiretleri irşat etmek için aralarında dolaşıp durur. Van’da ikamet ederken mahalli gazetelerden onu sarsan bir haber okur. İngiliz bakanlarından Gladson Avam kamarasında eline bir Kur’an’ı Kerim alarak şöyle diyordu: “Bu Kur’an Müslümanların elinde bulundukça biz onlara hakim olamayız. Ne yapıp edip Kur’an’ı ortadan kaldırmalıyız veya Müslümanları ondan soğutmalıyız.” Bu sözler Said-i Kurdî’nin ruhunda büyük bir feveran ve gayret uyandırır. Ve şöyle der: “Kur’an’ın sönmez ve söndürülemez manevi bir güneş olduğunu bütün dünyaya göstereceğim ve ispat edeceğim” der. Said-i Kurdî Van’da geçirdiği bu süre içinde halkın en büyük düşmanlarından biri olan cahilliğin iyice farkına varır ve bunun eğitim ile çözülebileceğini, özellikle bölge halkının buna çok ihtiyacı olduğunu tespit eder. Buna binaen dönemin en ünlü eğitim merkezi olan El-Ezher Üniversitesine mukabil Diyarbakır, Van ve Bitlis’te kurulacak Medresetül Zehra diye adlandırdığı bir üniversite projesini kafasında oluşturur. Ve 1907’de İstanbul’a gider. Burada 2.Abdulhamit’e isteklerini içeren bir dilekçe sunar. 2.Abdülhamit’e yazdığı dilekçenin metni dönemin Şark ve Kürdistan adlı gazetesinin birinci sayısında şöyle yayınlanır: “Şu medeniyet dünyasında ve bu ilerleme ve yarış çağında diğer arkadaşları gibi Kürtlerin de ilerlemeye ayak uydurabilmesi için hükümetin yardımı ile Kürdistan’ın kasaba ve köylerindeki mekteplerin kurulmuş olması memnuniyetle görülmekte ise de bu mekteplerden Türkçe’yi az da olsa öğrenmiş olan çocuklar ancak yararlanabilmektedir. Türkçe’yi bilmeyen Kürt çocukları ise, medreselerde okutulan ilimleri terakki etmenin biricik kaynağı olarak bilmektedirler. Yeni açılan bu mekteplerdeki öğretmenlerin mahalli dili (Kürtçe) bilmemeleri dolayısıyla bu çocukları eğitim ve öğretimden mahrum bırakmaktadır. Bu ise vahşete, karışıklığa, dolayısıyla batının gürültü ve patırtı çıkarmasına sebep oluyor. Aynı zamanda halkın devamlı olarak vahşet ve taklitte yerinde sayması, sürekli olarak vehim ve şüphelerin etkisi altında kalmalarına sebep oluyor. Eskiden her yönden Kürtlerden geri olanlar bugün onların hala yerinde saymalarından dolayı çeşitli şekillerde istifade etmektedirler. Bu ise, biraz olsun hamiyet duygusu taşıyanları düşündürür. Bu üç nokta, Kürtler için gelecekte korkunç bir darbe hazırlıyor gibi ileri görüşlü olan kimseleri yaralamıştır. Bunun çaresi, örnek olacak şekilde bu konuda teşvik ve rağbete öncülük yapması için Kürdistan’ın farklı yerlerinde yeni medreselerin açılması ve bir kısım medreselerin de canlandırılması, Kürdistan’ın maddi ve manevi olarak geleceğinin garanti edilmesi açısından önemlidir. Bunun ile eğitimin temelleri atılmış olur. İşte o zaman herkesten çok adalete muhtaç ve medeni olmaya müsait olan Kürtler fıtri cevherlerini göstereceklerdir.” Bediüzzaman Said-i Kurdî’nin bütün bu çabaları sonuçsuz kalır. Üstelik bu dilekçe ve istemi üzerine tımarhaneye atılır. Tımarhanede muayene sırasında doktora şöyle der: “Ey Tabip efendi! Sen dinle ben söyleyeceğim. Divaneliğime ait delilleri sana vereceğim. Beni muayene ederken şu noktalara dikkat etmelisin : Ben Kürdistan dağlarında büyümüşüm. Kaba olan hallerimi Kürdistan ölçüsü ile tartmalısınız. Çünkü Kürdistan’da en değerli ahlak; cesaret, izzet-i nefs, salabiyet-i imaniye ve muvakkat-i kalb ve lisandır. Medeniyette nezaket denen şey onlarda dalkavukluk sayılır. Halim ve ahlakım elbisem gibi insanlara aykırıdır. Hakkı mihenk olarak alınız. Zamanın veya adetlerin geçerli hale getirdiği ‘neme lazım başkası düşünsün’ gibi kötü huyları kendinize görenek vasıtasıyla uyulması zorunlu birer örnek ve ölçü yapmayınız. Bilakis şöyle denmeli; ‘müslümanım İslamiyet cihetiyle manen görevliyim ve sadakatle mükellefim’. Asabi bir adamım; özellikle benim gibi sinirli bir kimsenin telaşlanıp öfkelenmesi kaçınılmazdır. Bilhassa yüksek bir fikri yani İslami manadaki bir hürriyet fikrini on beş sene hayal ettiği halde tam gerçekleşeceği sırada büyük bir tehlike ile karşı karşıya bulunan ve bu inkılabı seyretmekten mahrum kaldığını gören bir kimse nasıl telaşlanıp öfkelenmesin. Eğer dalkavukluk, yaltaklanma, kedi gibi yalvarmak ve toplumsal yararı kişisel yarara feda etmek akıl ve mantığın gerektirdiği bir şey sayılıyorsa şahit olunuz ki ben o akıldan istifa ediyorum ve divanelikle övünüyorum. Asıl hasta olan bizim doktorlarımızdır. Ki, kendi raporlarıyla mecnundurlar. Ey doktor! Önce o bêçareleri tedavi et, sonra beni.” Bunun üzerine doktorlar şöyle der: “Eğer bu adam deliyse dünyada tek bir akıllı kalmamıştır.” Said-i Kurdî bir süre sonra halkın tepkisini alır diye tımarhaneden çıkarılır. Bir süre İstanbul’da kalır. İstanbul’da kaldığı otelin odasındaki kapısına “her türlü suale cevap verilir, hiçbir sual sorulmaz” diye bir levha asarak dönemin alimleriyle münazaraya tutuşur. İlmiyle dönemin alimlerini o kadar etkiler ki kendisine zamanın acaibi, en farklısı manasına gelen Bediüzzaman lakabı verilir. Bediüzzaman Said-i Kurdî bu dönemde İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin çalışmalarına katılır. Fakat 1908’deki İkinci Meşrutiyet’in ilanıyla İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin türk milliyetçisi, ırkçı, faşist yönünü ve masonlarla olan bağlantısının farkına varınca İttihatçılara karşı muhalif cephede yer alarak çalışmalarını sürdürür. Kürt Teavun ve Terakki Cemiyeti’nin kurucularından biridir. Kürt Teavun ve Terakki Cemiyeti’nde aktif çalışmalar içerisinde yer alır. Bu dönemde Tanin, Volkan, Şark ve Kürdistan, Serbesti gibi bazı dergi ve gazetelerde yazıları yayınlanır. 31 Mart 1909’da Ermenilerin ve Rumların tertiplediği 31 Mart provakasyonu yaşanır. On beşe yakın alim provakasyon bahane edilerek şehit edilir. Bediüzzaman da tutuklanıp mahkemeye alınır. Hakim sorar: “Sen de şeriat istemişsin.” Bediüzzaman şöyle cevap verir: “Şeriatın bir hakikatine bin canım olsa feda etmeye hazırım. Zira şeriat sebeb-i saadet, adaleti koruma ve fazilettir.” Bediüzzaman Said-i Kurdî’nin idamı beklenirken beraat eder. Mahkemeden çıkışta büyük bir halk kitlesiyle ‘Ji bo zaliman bijî cehennem’ ‘zalimler için yaşasın cehennem’ sloganlarıyla uzun süre yürümüşlerdir. Bediüzzaman Said-i Kurdî 1910 yılında ülkesine geri dönerek Bitlis, Muş, Diyarbakır ve Urfa yörelerini dolaşarak bölgedeki aşiretleri ziyaret eder. 1911’de Şam’a giderek Emevi Camii’nde ünlü Hutbe-i Şamiye’yi irad ederek İslam ümmetinin sosyal, siyasal ve ekonomik sorunları ve çözümleri üzerine tahlil ve tespitlerde bulunur. 1914 yılında 1.Emperyalistlerarası Paylaşım Savaşı’nın başlaması üzerine Van-Bitlis Cephesi’nde Gönüllü Alay Komutanı olarak savaşır. 1916 ‘da Bitlis savunması sırasında yaralanarak esir düşer ve Kostrum’daki esir kampına götürülür. İki sene kadar Sibirya’da esarette kalır. Burada diğer esir arkadaşlarına ilmi eğitim verir. Bediüzzaman Sibirya’da esir kampındayken Kafkas Cephesi’nin Rus komutanı Nikolay Nikolayaviç esirlerin bulunduğu yere girer, herkes ayağa kalkar. Bediüzzaman kalkmaz. Buna hiddetlenen Rus komutan’ı bunun sebebini sorar. Üstad: “Ben İslam alimiyim. Mümin gayri müslime kıyam etmez” der. Bunun üzerine Rus komutanı bunu kendisine hakaret sayar ve Divan-ı Harb’in kurulmasını emreder. Bediüzzaman’ın idamına karar verilir. Bediüzzaman Said-i Kurdî bütün soğukkanlılığını koruyarak son isteği olan iki rekat namazı kılmak ister. Bediüzzaman’ın bu tavizsiz duruşunu gören Rus komutanı inancı gereği böyle yaptığını anlar. Bediüzzaman’dan özür dileyerek kararını geri çeker. Bediüzzaman 1917’de Ekim Devrimi’nin oluşturduğu karışıklıktan istifade ederek firar eder. Petersburg, Varşova ve Viyana üzerinden 1918’de İstanbul’a gelir. Bu dönemde Ünlü Kürt siyasetçisi Seyyid Abdülkadir’in başkanlığını yapacağı Kürdistan Teali Cemiyeti’nin kuruluş çalışmalarında yer alır. Cemiyete birçok katkı sunmuştur. 1918 yılındaki İngiliz işgalinin etkisini kırmak için Hutuvat-ı Site eserini yayınlar. Eser o kadar büyük etki oluşturmuştur ki İngilizler Bediüzzaman’ı öldürmeyi bile düşünürler. Fakat göze alamazlar. Bediüzzaman 1922’de Ankara Hükümet’i tarafından mecliste konuşma yapması için davet edilir. Mebusların çoğunun namaz kılmadığını gören Bediüzzaman namazın, ibadetlerin önemini anlatan bir konuşma yapar. Meclis başkanı M. Kemal bundan rahatsız olur ve bunu dile getirir. Bunun üzerine Bediüzzaman hiddetlenerek şöyle cevap verir; “ Paşa paşa! Kainatta en büyük hakikat imandır. İmandan sonra namazdır. Namaz kılmayan haindir. Hainin hükmü merduttur.”